Zuzanna Szołomicka II a

Andrzej Witold Wajda(ur.6marca 1926 w Suwałkach) – polski reżyser filmowy i teatralny, współtwórca polskiej szkoły filmowej, senator sejmu I kadencji (1989–1991). Laureat honorowego Oskara (2000), kawaler Orderu Orła Białego (2011).

Pochodzi z rodziny zawodowego wojskowego – Jakuba,  syna Kazimierza Wajdy oraz Anieli, nauczycielki. Dzieciństwo spędził w Suwałkach i Radomiu. Ojciec, w stopniu kapitana, brał udział w kampanii wrześniowej, trafił do niewoli radzieckiej i padł ofiarą zbrodni katyńskiej.

Latem 1939 Andrzej Wajda bez powodzenia zdawał do Korpusu Kadetów we Lwowie. W czasie wojny przebywał w Radomiu, a także w domu braci ojca w Krakowie, gdzie pobierał nauki malarstwa. Podczas okupacji uczęszczał w Radomiu na tajne komplety, kończąc gimnazjum i zdając tzw. małą maturę. Po zakończeniu wojny w latach 1946–1950 studiował malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie był członkiem powołanej przez studentów tzw. Grupy Samokształceniowe. Następnie studiował reżyserię w Szkole filmowej w Łodzi. Studia ukończył w 1953, a dyplom otrzymał w 1960.

Andrzej Wajda był czterokrotnie żonaty, w tym z aktorką Beatą Tyszkiewicz, z którą ma córkę Karolinę. Obecnie jest mężem Krystyny Zachwatowicz, scenografa teatralnego i filmowego, projektantki kostiumów i również aktorki.

Działalność zawodowa i społeczna

Debiutował u boku Aleksandra Forda przy filmie „Piątka z ulicy Barskiej”. Jego pierwszym samodzielnym filmem było „Pokolenie” z 1954. Cztery lata później wyreżyserował swój pierwszy spektakl teatralny – „Kapelusz pełen deszczu” Michaela Gazzo w Teatrze Wybrzeże. W latach 1972–1983 zajmował stanowisko kierownika zespołu filmowego "X", a od 1978 do 1983 - prezes Stowarzyszenia Filmowców Polskich. W latach 1989–1990 był dyrektorem artystycznym Teatru Powszechnego w Warszawie. Od 1989 wchodzi w skład Komitetu Kinematografii. Jest również członkiem Akademii Filmowej przyznającej nagrody filmowe Felixy.  Był też jednym z trzech (obok Z. Bujaka i A. Paszyńskiego) założycieli Agory S.A., m.in. Wydawcy „Gazety Wyborczej”. W 1994 ufundował  Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha” w Krakowie. Od 1997 jest członkiem zagranicznym Institut de France – Académie des Beaux-Arts. W 2002 założył w Warszawie Mistrzowską Szkołę Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy. Od 2001 zasiada w radzie Kolegium Europy Wschodniej im.J.Nowaka-Jeziorańskiego, a od 2006 zasiada w radzie programowej Fundacji Centrum Twórczości Narodowej

Działalność polityczna

Na początku lat 80. Andrzej Wajda zaangażował się w czynną działalność polityczną. W dn.30.08.1980r. pojawił się w Stoczni Gdańskiej, był członkiem komitetu doradczego „Solidarności”, a w 1989  Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie.

Stale znajdował się pod obserwacją funkcjonariuszy SB, którą zakończono dopiero w czerwcu 1989r.Z ramienia KO w latach 1989–1991 sprawował mandat senatora I kadencji z województwa suwalskiego. W trakcie kadencji przeszedł z OKP do Unii Demokratycznej.

W 2010 w przedterminowych wyborach prezydenckich poparł kandydaturę Bronisława Komorowskiego, jako jeden z członków Komitetu Honorowego kandydata.

Twórczość

Jest uważany za czołowego przedstawiciela kina polskiego oraz jednego z twórców polskiej szkoły filmowej. Twórczość artystyczna A. Wajdy ma charakter kina autorskiego o dużej różnorodności, która czerpie z malarstwa i literatury polskiej oraz polskiej i europejskiej tradycji kulturowej. Stworzył wiele filmowych adaptacji dzieł literackich i obrazów o tematyce współczesnej, jak również kameralnych dramatów psychologicznych.

Zajmuje się także reżyserią teatralną, jest związany z krakowskim Starym Teatrem i warszawskim Teatrem Powszechnym. Reżyser 38 przedstawień teatralnych w teatrach Warszawy, Krakowa, Moskwy, Sofii, Berlina, Zurychu, Tel Awiwu, Tokio, Budapesztu.

Reżyserował przedstawienia oparte na prozie Fiodora Dostojewskiego („Biesy”, „Zbrodnia i kara”, „Nastasja Filipowna” czyli wersja „Idioty”). Jest autorem także takich spektakli, jak „Dwoje na huśtawce”, „Kapelusz pełen deszczu”, „Noc listopadowa”, „Wesele”, „Sprawa Dantona”, „Emigranci”, „Play Strindberg”, „Gdy rozum śpi”, „Z biegiem lat, z biegiem dni”, „Dybuk” czy „Antygona”.

Przykładowe filmy wyreżyserowane przez Andrzeja Wajdę:

‘’Zły chłopiec’’ (1951), ‘’Kanał’’ (1957), ‘’Popiół i diament’’ (1958), ‘’Bramy raju’’ (Gates to Paradise, 1968), ‘’Wesele’’ (1972), ‘’Ziemia Obiecana’’ (1974), ‘’Korczak’’ (1990),‘’Pan Tadeusz’’ (1999), ‘’Zemsta’’ (2002),‘’Katyń’’ (2007)

Filmy , do których A. Wajda napisał scenariusz:

Zły chłopiec (1951), Ceramika iłżecka (1951), Trzy opowieści (1953), Idę do słońca (1955), Popiół i diament (1958), Lotna (1959), Samson (1961), Kiedy miłość była zbrodnią (1967), Bramy raju (Gates to Paradise, 1968), Wszystko na sprzedaż (1968), Krajobraz po bitwie (1970), Brzezina (1970), Pierwsza miłość (1971), Piłat i inni (Pilatus und andere – ein Film für Karfreitag, 1972), Ziemia obiecana (1974), Smuga cienia (1976), Bez znieczulenia (1978), Zaproszenie do wnętrza (1978), Miłość w Niemczech (Eine Liebe in Deutschland, 1983), Danton (1983), Kronika wypadków miłosnych (1986),Schuld und Sühne (1992), Pierścionek z orłem w koronie (1992), Nastazja (1994), Wielki tydzień (1995), Pan Tadeusz (1999),Wyrok na Franciszka Kłosa (2000), Zemsta (2002), Lekcja polskiego kina (2002),Solidarność, Solidarność... (2005),Tatarak (2009).

Stworzył scenografię do filmu: ‘’Piłat i inni (Pilatus und andere – ein Film für Karfreitag, 1972)’’

Filmy, w których Andrzej Wajda był producentem wykonawczym:

Kobieta i kobieta (1979), Zajęcia dydaktyczne (1980), Przesłuchanie (1982).

W 2011 A. Wajda został odznaczony Orderem Orła Białego (najstarsze i najwyższe odznaczenie państwowe Rzeczypospolitej Polskiej, nadawane za znamienite zasługi cywilne i wojskowe dla pożytku Rzeczypospolitej Polskiej, położone zarówno w czasie pokoju jak i w czasie wojny).

Nagrody i wyróżnienia

W 2000 za całokształt twórczości został uhonorowany Oscarem. Nominację do tej nagrody otrzymały także wyreżyserowane przez niego filmy: Ziemia obiecana, Panny z Wilka, Człowiek z Żelaza oraz Katyń. 15 lutego 2006 również za całokształt twórczości otrzymał na 56. Międzynarodowym Festiwalu Filmów w Berlinie nagrodę Złotego Niedźwiedzia.

Jest doktorem honoris causa kilku uczelni (m.in. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Warszawskiego[19], Gdańskiego[20], Łódzkiego[21] i Opolskiego[22]) oraz kawalerem orderu Legii Honorowej. W 1981 otrzymał Złotą Palmę na Festiwalu Filmowym w Cannes, w 1982 nagrodę Césara, w 1987 nagrodę Kyoto[23], w 1990 Felixa, a w 2009 Nagrodę FIPRESCI[24]. Od 1997 należy do "Grona Nieśmiertelnych" francuskiej Akademii Sztuk Pięknych (fr. Académie des Beaux-Arts)[25].

W 2001 Rada Miejska w Radomiu uhonorowała A. Wajdę tytułem Honorowego Obywatela Radomia[26]. W 2007 redakcja "Gazety Wyborczej" wyróżniła go tytułem "Człowieka Roku". Laudację na cześć laureata wygłosił Janusz Tazbir. 8 kwietnia 2008 rada Polskiej Fundacji Katyńskiej nadała mu Medal Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej, lecz Andrzej Wajda nie przyjął tego odznaczenia[27]. W 2009 został patronem gimnazjum w Rudnikach[28] oraz Honorowym Obywatelem Opola